नेपालको वित्तीय क्षेत्र: हालको अवस्था र सम्भाव्य भविष्य

नेपालको वित्तीय क्षेत्र पछिल्ला केही वर्षहरूमा ठूला उतार-चढावहरूमार्फत अघि बढिरहेको छ। प्रस्तुत तथ्यांकले आर्थिक वृद्धिदर, मौद्रिक नीति, बैंकिङ क्षेत्रको प्रदर्शन, र शेयर बजारमा महत्त्वपूर्ण परिवर्तनहरूलाई उजागर गरेको छ। २०२४/२५ को मध्य-अगस्टसम्मको तथ्यांकका आधारमा नेपालको वित्तीय क्षेत्रको गहिरो विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको छ।

मुद्रास्फीति र मौद्रिक विस्तार: २०२४/२५ को मध्य-अगस्टसम्म Broad Money (M2) मा वार्षिक वृद्धिदर १४.८% पुगेको छ। यो दर अघिल्लो वर्षहरूको तुलनामा उल्लेखनीय रूपमा वृद्धि भएको हो। Narrow Money (M1) मा पनि १३.५% को वृद्धि भएको देखिन्छ, जसले नेपालमा मौद्रिक विस्तार जारी रहेको संकेत गर्छ। यसको अर्थ हो, बजारमा पैसाको प्रवाह वृद्धि भइरहेको छ, जसले आर्थिक गतिविधि र उपभोगलाई बढावा दिएको हुनसक्छ। यद्यपि, यो वृद्धिदरलाई सम्हाल्न सरकार र केन्द्रीय बैंकले प्रभावकारी मौद्रिक नीतिहरू लागू गर्नुपर्ने आवश्यकता छ।

घरेलु ऋण र निजी क्षेत्र: घरेलु ऋण (Domestic Credit) को वृद्धि दर भने ७.७% मा स्थिर रहेको छ। यो दरले निजी क्षेत्रले ऋण लिने मामिलामा सावधानी अपनाइरहेको देखाउँछ। यसले सम्भावित रूपमा निजी क्षेत्रको आर्थिक गतिविधिमा केही सुस्तता आएको संकेत दिन्छ। निजी क्षेत्रको ऋणको कमीले उत्पादन र लगानीमा असर गर्न सक्ने जोखिम रहन्छ, जसले दीर्घकालीन आर्थिक वृद्धिमा अवरोध खडा गर्न सक्छ। यसका साथै, Claims on Private Sector (y-o-y) मा ६.५% को वृद्धि देखिएको छ, जसले निजी क्षेत्रले अपेक्षाकृत रूपमा वित्तीय स्रोतहरूको पहुँच सीमित भएको देखाउँछ।

बैंकिङ क्षेत्रको मजबूती: बैंकिङ क्षेत्रको प्रदर्शनमा सकारात्मक परिवर्तनहरू देखिएका छन्। २०२४/२५ को मध्य-अगस्टसम्म कुल निक्षेप (Total Deposits) ६४०८.९ अर्ब रुपैयाँमा पुगेको छ, जुन बैंकिङ क्षेत्रको मजबूतीको संकेत हो। त्यस्तै, बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले निजी क्षेत्रलाई प्रदान गरेको ऋण (BFIs Credit to Private Sector) पनि ५०८८.१ अर्ब रुपैयाँमा पुगेको छ। यी तथ्यांकहरूले बैंकिङ क्षेत्रले अर्थतन्त्रमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेको पुष्टि गर्छ।

शेयर बजार र लगानीकर्ताको आत्मविश्वास: नेपालको शेयर बजारमा पनि सुधारको संकेत देखिएको छ। NEPSE सूचकांक २०२४/२५ को मध्य-अगस्टसम्म ३०००.८ अंकमा पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको तुलनामा ठूलो सुधार हो। यो सुधारले नेपालका लगानीकर्ताहरूमा बढ्दो आत्मविश्वासको संकेत गर्छ। तर, बजारमा उतार-चढावको सम्भावना कायमै रहेकोले सावधानी अपनाउनु पर्ने देखिन्छ। शेयर बजारको चढाव र घटावले लामो समयसम्म स्थिरता नआउन्जेल लगानीकर्ताहरूको मनोबलमा असर पार्न सक्ने जोखिम छ।

मूल्यांकन र भविष्यको दिशा: नेपालको वित्तीय क्षेत्रले पछिल्ला वर्षहरूमा सुधार देखाएको छ, तर दीर्घकालीन स्थायित्वका लागि अझै पनि चुनौतीहरू कायमै छन्। मुद्रास्फीति र मौद्रिक विस्तारलाई नियन्त्रण गर्न आवश्यक मौद्रिक नीतिहरू लागू गर्नु, निजी क्षेत्रको ऋण प्रवाहलाई प्रोत्साहन दिनु, र शेयर बजारमा लगानीकर्ताको आत्मविश्वासलाई कायम राख्नु अत्यावश्यक छ।

नेपालको अर्थतन्त्रलाई दीर्घकालीन रूपमा स्थायित्व प्रदान गर्न सरकार र वित्तीय नियामक संस्थाहरूले आर्थिक नीतिहरूलाई सन्तुलनमा राख्नु पर्ने आवश्यकता देखिन्छ। यसका लागि मौद्रिक नीति, वित्तीय नियमन, र निजी क्षेत्रको सहभागिता सुनिश्चित गर्नेतर्फ ध्यान केन्द्रित गर्नु आवश्यक छ। समग्रमा, नेपालको वित्तीय क्षेत्रले सम्भावनाहरू बोकेको छ, तर ती सम्भावनाहरूलाई वास्तविकतामा बदल्नका लागि निरन्तर सुधार र सतर्कता आवश्यक छ।