नेपालका १० प्रमुख वस्तुहरूको निर्यात: २०८१/८२ का प्रवृत्ति र विश्लेषण
Author
Dipesh

आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को पहिलो पाँच महिनाको निर्यात विवरणले नेपालको निर्यात क्षेत्रले केही वस्तुमा उल्लेखनीय वृद्धिको अनुभव गरेको छ भने केही वस्तुमा उल्लेखनीय गिरावट देखिएको छ। प्रमुख वस्तुहरूको कुल निर्यातको तथ्यांकले देशको अर्थतन्त्रका लागि अवसर र चुनौती दुवैलाई उजागर गरेको छ। यहाँ यसका प्रमुख पक्षहरूको विस्तृत विश्लेषण प्रस्तुत गरिएको छ:
सोयाबिन तेल निर्यातमा अग्रस्थानमा
सोयाबिन तेल नेपालको निर्यात सूचीमा अग्रस्थानमा रहँदै आएको छ। यस वस्तुको निर्यात रकम रु. ८,३६८.१२ मिलियन रहेको छ, जसले कुल निर्यातको ११.४% हिस्सा ओगटेको छ। अझ चकित पार्ने कुरा, यो वस्तुले २,२०४.३% वृद्धि दर दर्ता गरेको छ। यसले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मागको अभूतपूर्व वृद्धि वा निर्यात क्षेत्रको विस्तारलाई देखाउँछ।
उद्योगजन्य उत्पादनहरूको स्थिर वृद्धि
पोलिस्टर यार्न र थ्रेड तथा पार्टिकल बोर्डजस्ता उद्योगजन्य उत्पादनहरूले उल्लेखनीय वृद्धि देखाएका छन्। पोलिस्टर यार्न र थ्रेडको निर्यात रकम रु. ५,५०५.३५ मिलियन रहेको छ, जसले कुल निर्यातमा ७.५% योगदान गरेको छ, र यो १७.९% ले वृद्धि भएको छ। त्यस्तै, पार्टिकल बोर्डको निर्यात रु. ३,४०८.६० मिलियन पुगेको छ, जसले पनि १७.९% वृद्धि देखाएको छ। यी तथ्यांकले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाली उद्योगजन्य उत्पादनहरूको स्थिर मागलाई देखाउँछ।
ऊनको कार्पेट र अलैंचीको उज्जवल प्रदर्शन
ऊनबाट बनेका कार्पेट, जुन नेपालको परम्परागत निर्यात सामग्री हो, रु. ४,९६०.६९ मिलियन आम्दानीसहित कुल निर्यातको ६.७% हिस्सा बनाएको छ। यसले अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको तुलनामा ९.५% वृद्धि देखाएको छ। यस्तै, अलैंचीको निर्यात रकम रु. ३,४५६.३५ मिलियन रहेको छ, जसले ११.५% वृद्धि दर हासिल गरेको छ। यसले कृषि क्षेत्रमा अलैंचीको प्रमुख स्थानलाई बलियो बनाएको छ।
चियाको क्षेत्र: सम्भावना भरिएको उज्यालो
चियाको निर्यातले ५४.५% को आश्चर्यजनक वृद्धि दर्ता गरेको छ। यसबाट रु. २,८७७.०४ मिलियन आम्दानी भएको छ, र यो कुल निर्यातको ३.९% हिस्सा बनाएको छ। यसले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाली चियाको माग र यस क्षेत्रमा अझै विस्तारको ठूलो सम्भावना देखाएको छ।
मुख्य वस्तुहरूको गिरावट
केही वस्तुहरूमा उल्लेखनीय वृद्धि भए पनि, अन्यमा तीव्र गिरावट देखिएको छ। जस्ता पाता (जिंक सीट) को निर्यात २४.६% ले घटेर रु. ३,७५२.५८ मिलियन पुगेको छ, जसले कुल निर्यातको ५.१% हिस्सा ओगटेको छ। त्यसैगरी, तयारी पोशाकको निर्यात १६.४% ले घटेर रु. २,४४६.१२ मिलियन पुगेको छ। जुसको निर्यात ७.६% ले घटेर रु. ३,१४०.८२ मिलियन र जूटजन्य सामानको निर्यात ५.०% ले घटेर रु. २,८२१.०८ मिलियनमा सीमित भएको छ।
निर्यात संरचना र चुनौतीहरू
तथ्यांकले केही प्रमुख वस्तुहरूमा निर्यात केन्द्रित रहेको देखाउँछ। सोयाबिन तेल, पोलिस्टर यार्न र ऊनका कार्पेटले कुल निर्यातमा उल्लेखनीय हिस्सा ओगटेका छन्। यद्यपि, जस्ता पाता र तयारी पोशाकजस्ता क्षेत्रहरूमा भएको तीव्र गिरावटले नेपालको निर्यात बजारको अस्थिरतालाई उजागर गरेको छ। विश्वव्यापी प्रतिस्पर्धा, मागमा हुने उतारचढाव र आपूर्ति श्रृंखला सम्बन्धी चुनौतीहरूले यी गिरावटमा भूमिका खेलेका हुनसक्छन्।
अगाडि बढ्ने बाटो
निर्यातमा निरन्तरता र वृद्धिलाई सुनिश्चित गर्न, नेपालले आफ्नो निर्यात संरचनालाई विविधीकरण गर्नुपर्नेछ। साथै, उत्पादनहरूको प्रतिस्पर्धात्मकता सुधार गर्न र आपूर्ति श्रृंखला सम्बन्धी समस्याहरू समाधान गर्न आवश्यक छ। चिया र सोयाबिन तेलजस्ता क्षेत्रमा ठूलो सम्भावना रहेकोले, यी क्षेत्रमा रणनीतिक लगानी र नीति सहयोग आवश्यक हुनेछ।