नेपालमा अमेरिकी डलरको विनिमय दर उच्च बिन्दुमा, अर्थतन्त्रमा प्रभाव कस्तो रहला?
Author
Dipesh Ghimire
काठमाडौं, नेपाल – पछिल्लो समय अमेरिकी डलरको विनिमय दरमा निरन्तर वृद्धि भइरहेको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकद्वारा प्रकाशित हालैको तथ्यांक अनुसार, २०२३/२४ को वार्षिक औसत विनिमय दर खरिदतर्फ १३२.७३ रूपैयाँ, बिक्रीतर्फ १३३.३३ रूपैयाँ, र मध्य दर १३३.०३ रूपैयाँ रहेको थियो।
तर, २०२४/२५ को आर्थिक वर्ष सुरु भएसँगै अमेरिकी डलरको मूल्यमा क्रमिक वृद्धि देखिएको छ। आर्थिक विश्लेषकहरूका अनुसार, आगामी महिनाहरूमा डलरको मूल्य अझै बढ्न सक्ने सम्भावना रहेको छ।
१. पछिल्लो अमेरिकी डलर विनिमय दरको विस्तृत विवरण
२०२३/२४ को मासिक विनिमय दर
नेपाल राष्ट्र बैंकले उपलब्ध गराएको मासिक तथ्यांकअनुसार, २०२३/२४ आर्थिक वर्षमा अमेरिकी डलरको विनिमय दर तलकाे अनुसार थियो:
२०२४/२५ को हालसम्मको विनिमय दर
यो तथ्यांकलाई हेर्दा २०२४/२५ को पहिलो ६ महिनामा अमेरिकी डलरको विनिमय दर निरन्तर वृद्धि भइरहेको देखिन्छ। जनवरीमा खरिद दर १३६.४२ रूपैयाँ र बिक्री दर १३७.०२ रूपैयाँ पुगेको छ, जुन २०२३/२४ को औसत दरभन्दा उल्लेखनीय रूपमा बढी हो।
२. अमेरिकी डलरको मूल्य वृद्धि हुनुका प्रमुख कारणहरू
१. अमेरिकी फेडरल रिजर्भको नीति परिवर्तन
अमेरिकी केन्द्रीय बैंक (Federal Reserve) ले हालैका महिनाहरूमा ब्याजदर वृद्धिको नीति लिएको छ। जसका कारण अमेरिकी डलरको माग विश्वव्यापी रूपमा बढेको छ।
२. नेपालको विदेशी मुद्रा सञ्चिति घट्दो क्रममा
नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार, पछिल्लो केही महिनामा विदेशी मुद्रा सञ्चिति (Foreign Exchange Reserve) कम हुँदै गएको छ। जसका कारण अमेरिकी डलरको मूल्य बढ्न पुगेको हो।
३. आयात-निर्यात असन्तुलन
नेपालमा निर्यातभन्दा आयात धेरै हुने भएकाले विदेशी मुद्राको माग उच्च रहन्छ। नेपालले इन्धन, गाडी, औषधि, ग्याजेट्स जस्ता सामग्री अमेरिकी डलरमा आयात गर्छ, जसले विनिमय दरमा प्रभाव पार्छ।
४. अन्तर्राष्ट्रिय आर्थिक अस्थिरता
युक्रेन-रूस युद्ध,
मध्यपूर्वको द्वन्द्व,
अमेरिका-चीन व्यापार तनावजस्ता कारणले अमेरिकी डलरको मूल्य उच्च दरमा पुगेको छ।
३. अमेरिकी डलरको मूल्य वृद्धि नेपाली अर्थतन्त्रका लागि राम्रो कि नराम्रो?
१. नकारात्मक प्रभावहरू
- आयात महँगो हुने
नेपालको आयात बढी भएकाले डलर महँगो हुँदा नेपालमा पेट्रोलियम पदार्थ, औषधि, इलेक्ट्रोनिक्स, र दैनिक उपभोग्य वस्तुहरूको मूल्य बढ्ने सम्भावना छ।
- मुद्रास्फीति (महँगी) बढ्न सक्छ
अमेरिकी डलर महँगो हुँदा उपभोक्ता वस्तुहरूको मूल्य वृद्धि हुने भएकाले महँगीको दर बढ्न सक्छ।
- व्यवसायहरू प्रभावित हुने
नेपालका आयातमुखी व्यवसायहरू (इलेक्ट्रोनिक्स, गाडी, औषधि, निर्माण सामग्री) प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित हुन सक्छन्।
२. सकारात्मक प्रभावहरू
- रेमिट्यान्स आप्रवाहमा वृद्धि
वैदेशिक रोजगारमा रहेका नेपालीहरूलाई लाभ पुग्न सक्छ किनभने उनीहरूले पठाउने डलरको मूल्य बढ्नेछ।
- निर्यात व्यवसायलाई फाइदा
नेपालबाट निर्यात हुने वस्तुहरू (चिया, अदुवा, कालीन, हस्तकलाका सामान) अमेरिकी डलरमा कारोबार हुने भएकाले निर्यातकर्ताहरूलाई फाइदा हुन सक्छ।
