नेपाल राष्ट्र बैंकको वित्तीय स्थितिमा सुधार: विदेशी दायित्व घट्दै, स्थानीय अर्थतन्त्र सक्रिय
Author
Dipesh Ghimire
नेपाल राष्ट्र बैंक (एनआरबी)ले ३१ भद्र २०८१ र ३१ असार २०८१ बीचको तुलनात्मक वित्तीय स्थिति सार्वजनिक गरेको छ। यस प्रारम्भिक प्रतिवेदनले विदेशी र स्थानीय मुद्रामा भएको सम्पत्ति र दायित्वमा महत्त्वपूर्ण परिवर्तनहरूलाई प्रष्ट पारेको छ, जसले बैंकको समग्र वित्तीय स्वास्थ्यलाई थप सुदृढ देखाउँछ। यस प्रतिवेदनले बैंकको मौद्रिक नीति र वित्तीय व्यवस्थापनको क्षेत्रमा सकारात्मक प्रगति भएको सङ्केत गरेको छ।
१. दायित्व र इक्विटीको स्थिति:
(क) विदेशी मुद्रामा दायित्व:
असार २०८१: ५१.४९ अर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: ४७.४१ अर्ब रुपैयाँ।
यो ४.०८ अर्ब रुपैयाँको कमीले एनआरबीले आफ्नो विदेशी दायित्व घटाउन सफल भएको देखाउँछ। बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूबाट भएको निक्षेप र अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (IMF) सँग सम्बन्धित दायित्वमा गिरावट आएकोले यसमा सहयोग पुर्याएको हो। यसले बाह्य दायित्वलाई घटाएर विदेशी मुद्रा सञ्चय सन्तुलित बनाएको सङ्केत गर्दछ।
(ख) स्थानीय मुद्रामा दायित्व:
असार २०८१: १.४३ खर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: १.४८ खर्ब रुपैयाँ।
स्थानीय मुद्रामा दायित्वमा ५ अर्ब रुपैयाँको वृद्धि भएको छ, जसले बैंकिङ प्रणालीमा तरलता माग बढेको सङ्केत गर्दछ। यसले स्थानीय आर्थिक गतिविधिमा थप वृद्धि भएको र बजारमा कर्जाको माग बढेको पनि देखाउँछ।
(ग) इक्विटी:
असार २०८१: ५७७.०८ अर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: ६०६.७९ अर्ब रुपैयाँ।
एनआरबीको इक्विटीमा २९.७१ अर्ब रुपैयाँको वृद्धि भएको छ। इक्विटीमा हुने वृद्धि पूँजीको विस्तार र मुनाफा सञ्चितीको सङ्कलनसँग सम्बन्धित छ। यसले राष्ट्र बैंकको वित्तीय सुदृढीकरणलाई सङ्केत गर्दछ, जसले बैंकको स्थायित्व र दीर्घकालीन वित्तीय स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्नेछ।
२. सम्पत्तिको स्थिति:
(क) विदेशी मुद्रामा सम्पत्ति:
असार २०८१: १.९६ खर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: २.०४ खर्ब रुपैयाँ।
विदेशी मुद्रामा ८ अर्ब रुपैयाँको वृद्धि भएको छ। यो वृद्धि मुख्य रूपमा विदेशी जम्मा र सुन प्रमाणपत्रमा गरिएको लगानीले गर्दा भएको हो। यसले एनआरबीले विदेशी मुद्रा सञ्चयलाई बलियो बनाउन सफल भएको देखाउँछ, जसले विनिमय दरलाई स्थिर राख्न र बाह्य आर्थिक आघातहरूबाट देशलाई सुरक्षित राख्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ।
(ख) स्थानीय मुद्रामा सम्पत्ति:
असार २०८१: ९१.०५ अर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: ९४.६७ अर्ब रुपैयाँ।
स्थानीय मुद्रामा ३.६२ अर्ब रुपैयाँको वृद्धि भएको छ। यस वृद्धिलाई सरकारी सुरक्षा बन्डहरूमा गरिएको लगानीले समर्थन गरेको हो। यसले देखाउँछ कि एनआरबीले आफ्नो स्थानीय सम्पत्ति आधारलाई सुदृढ पार्न रणनीतिक पहलहरू लिएको छ, जसले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई सक्रिय बनाउन मद्दत पुर्याएको छ।
३. कुल सम्पत्ति र दायित्व:
असार २०८१: कुल सम्पत्ति २.०६ खर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: कुल सम्पत्ति २.१४ खर्ब रुपैयाँ।
कुल सम्पत्तिमा ८ अर्ब रुपैयाँको वृद्धि भएको छ। यसले एनआरबीको सम्पत्ति पोर्टफोलियोमा सकारात्मक प्रगति भएको देखाउँछ, जसले राष्ट्रको मौद्रिक नीति व्यवस्थापनलाई थप प्रभावकारी बनाउन मद्दत पुर्याउने अपेक्षा गरिएको छ।
(क) कुल दायित्व र इक्विटी:
असार २०८१: २.०५ खर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: २.१४ खर्ब रुपैयाँ।
कुल दायित्व र इक्विटीमा पनि ९ अर्ब रुपैयाँको वृद्धि भएको छ। यसले एनआरबीले आफ्नो सञ्चय स्थितिलाई सुधार गर्दै बजार आवश्यकताहरू पूरा गर्न तरलता सुनिश्चित गर्न सफल भएको सङ्केत गर्दछ।
४. सरकारी खाताको नगद मौज्दातमा कमी:
साउन २०८१: तीन खर्ब १२ अर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: २ खर्ब ३६ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ।
सरकारी खाताबाट एक महिनामा ७५ अर्ब ५ करोड रुपैयाँ नगद मौज्दात घटेको छ। गत असार मसान्तसम्म यो मौज्दात तीन खर्ब ५५ अर्ब ४५ करोड रुपैयाँ रहेको थियो, जुन चालु आर्थिक वर्षको भदौं मसान्तसम्म आइपुग्दा एक खर्ब १८ अर्ब ५० करोड रुपैयाँले घटेको हो।
यसले सरकारी खर्च वृद्धि भएको र खर्चबाट बाँकी रहेको रकम घट्दै गएको देखाउँछ। सरकारी ढुकुटीमा हाल दुई खर्ब ३८ अर्ब बढी निक्षेप रहेको छ, जुन विगतमा जम्मा ६३ अर्ब ९५ करोड मात्र रहेको थियो। यो रकम १ खर्ब ७४ अर्ब ३५ करोडले बढेको छ।
५. नगद प्रवाह र नगद मौज्दातको स्थिति:
असार २०८१: नगद प्रवाह ६ खर्ब ८० अर्ब रुपैयाँ।
भद्र २०८१: नगद प्रवाह ६ खर्ब ६५ अर्ब रुपैयाँ।
भद्र मसान्तसम्म नगद प्रवाह १४ अर्ब ७१ करोड रुपैयाँले घटेको छ। यसले वित्तीय बजारमा नगद सर्कुलेशनमा कमी आएको देखाउँछ। यस अवधिमा नगद प्रवाह घट्नुले तरलता व्यवस्थापनको प्रभावमा सुधारको सङ्केत गर्दछ।
६. राष्ट्र बैंकको रिजर्भ स्थिति:
असार २०८१: ५ खर्ब ७२ अर्ब ७ करोड ९५ लाख रुपैयाँ।
भद्र २०८१: ६ खर्ब १ अर्ब ७८ करोड ९९ लाख रुपैयाँ।
रिजर्भमा २९ अर्ब ७१ करोड रुपैयाँको वृद्धि भएको छ। यसले राष्ट्र बैंकको रिजर्भ स्थिति बलियो बनाउँदै अर्थतन्त्रलाई थप सुरक्षा दिने कार्यको संकेत गर्दछ। आईएमएफसँग सम्बन्धित दायित्व ३९ अर्ब ४८ करोड १७ लाख रुपैयाँ रहेको छ।
७. राष्ट्रिय सम्पत्तिमा वृद्धि:
असार २०८१: २० खर्ब ५६ अर्ब ५३ करोड ९९ लाख रुपैयाँ।
भद्र २०८१: २१ खर्ब ४४ अर्ब ६१ लाख रुपैयाँ।
राष्ट्रिय सम्पत्ति ८७ अर्ब ४६ करोड ६२ लाख रुपैयाँले बढेको छ। यो ४.२५ प्रतिशतको वृद्धि भएको हो, जसले राष्ट्रिय ढुकुटीमा रहेको सम्पत्तिको स्थायित्वलाई देखाउँछ।
नेपाल राष्ट्र बैंकको वित्तीय स्थितिमा असार र भद्र २०८१ बीचको तुलना गर्दा समग्रमा सुधार देखिएको छ। विदेशी दायित्व घट्दै गएको र सम्पत्ति वृद्धि हुँदै गएको देखिन्छ, जसले देशको बाह्य वित्तीय जोखिमलाई कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ। त्यस्तै, स्थानीय मुद्रामा दायित्व र सम्पत्ति दुवैमा भएको वृद्धि स्थानीय अर्थतन्त्रलाई थप सुदृढ पार्ने सङ्केत हो। सरकारी खाताको नगद मौज्दातमा कमी र नगद प्रवाहमा आएको घटावटले तरलता व्यवस्थापनमा सुधारको संकेत गर्दछ।
