नेपालबाट भारततर्फ गरिने प्रमुख वस्तुहरूको निर्यात: सोयाबिन तेल उच्च स्थानमा, अलैंची निर्यातमा गिरावट

नेपालले चालु आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को पहिलो ६ महिनामा भारतलाई ७३.७१ अर्ब रुपैयाँ बराबरका सामान निर्यात गरेको छ। नेपाल राष्ट्र बैंकले हालै सार्वजनिक गरेको विवरणअनुसार यो अवधिमा सोयाबिन तेल, पोलिस्टर यार्न, अलैंची (कार्डामम), जस्ता पाता (Zinc Sheet) र पार्टिकल बोर्ड मुख्य निर्यात वस्तु बनेका छन्।

सोयाबिन तेल उच्च निर्यात, अलैंचीको व्यापारमा गिरावट

नेपालबाट भारत निर्यात हुने वस्तुमध्ये सोयाबिन तेल पहिलो स्थानमा रहेको छ। चालु आर्थिक वर्षको पहिलो ६ महिनामा नेपालले १८.९१ अर्ब रुपैयाँ बराबरको सोयाबिन तेल भारत निर्यात गरेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको तुलनामा उल्लेखनीय रूपमा उच्च हो।

तर, नेपालले लामो समयदेखि भारतमा निर्यात गर्दै आएको अलैंची (कार्डामम) निर्यातमा गिरावट देखिएको छ। यस वर्षको पहिलो ६ महिनामा मात्र ४.५५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको अलैंची भारत निर्यात भएको छ। यो तथ्यांकले अलैंची व्यापारमा चुनौतीहरू देखिएको संकेत गर्छ।

शीर्ष १० प्रमुख निर्यात हुने वस्तुहरू (छ महिनाको तथ्यांक)

१. सोयाबिन तेल – १८.९१ अर्ब रुपैयाँ
२. पोलिस्टर यार्न – ५.९२ अर्ब रुपैयाँ
3. अलैंची (कार्डामम) – ४.५५ अर्ब रुपैयाँ
4. जस्ता पाता (Zinc Sheet) – ४.५१ अर्ब रुपैयाँ
5. पार्टिकल बोर्ड – ४.२४ अर्ब रुपैयाँ
6. जुस (Juice) – ३.४५ अर्ब रुपैयाँ
7. जूट उत्पादन (Jute Goods) – ३.३४ अर्ब रुपैयाँ
8. चिया (Tea) – २.८२ अर्ब रुपैयाँ
9. खाद्यान्न तेलका खलीहरू (Oil Cakes) – १.७८ अर्ब रुपैयाँ
10. टेक्सटाइल (Textiles) – १.५४ अर्ब रुपैयाँ

निर्यात वृद्धि भए पनि केही वस्तुमा गिरावट

नेपालले भारततर्फ निर्यात गर्ने चिया, जडीबुटी, रेडिमेड गार्मेन्ट्स, प्लास्टिकका भाँडाकुँडा, कपास धागो (Thread) जस्ता वस्तुहरू निर्यातमा सुधार देखिएको छ। यद्यपि, तोरी तथा अलसी (Mustard & Linseed) र गाईभैंसीको दाना (Cattlefeed) को निर्यात शून्य रहेको छ, जसले यी उद्योगहरूमा केही चुनौतीहरू रहेको देखाउँछ।

व्यापार घाटा अझै चुनौतीपूर्ण

नेपालको कुल निर्यात ७३.७१ अर्ब रुपैयाँ पुगेको भए पनि भारतसँगको व्यापार घाटा भने उच्च नै रहेको छ। निर्यात व्यापारलाई थप प्रवर्द्धन गर्न सरकारी नीतिहरूलाई सुधार गर्नुपर्ने विज्ञहरूको सुझाव छ। नेपालका औद्योगिक क्षेत्रहरूलाई सहुलियत सुविधा प्रदान गरिँदा निर्यातमा अझ वृद्धि हुन सक्ने बताइन्छ।

विज्ञहरूले नेपालका निर्यातमुखी उद्योगहरूलाई प्रविधि, वित्तीय सहायता, तथा बजार पहुँच सुधार गर्न सरकार र निजी क्षेत्रबीच सहकार्य आवश्यक रहेको सुझाव दिएका छन्। साथै, भारतसँगका व्यापार सम्झौताहरू पुनरावलोकन गरी निर्यातका लागि थप सहज वातावरण बनाइनु पर्ने माग गरिएको छ।

नेपालको भारततर्फको निर्यातको प्रवृत्ति हेर्दा, आगामी महिनाहरूमा चिया, जडीबुटी, तेल तथा पोलिस्टर यार्नको माग बढ्ने अपेक्षा गरिएको छ। सरकारले नीतिगत सुधार गर्दै घरेलु उत्पादनलाई प्रवर्द्धन गर्न सकेमा नेपालले निर्यात व्यापारमा अझ राम्रो नतिजा निकाल्न सक्ने विश्लेषकहरू बताउँछन्।