दुई महिनामै शेयर धितो कर्जा झण्डै ५ अर्बले बढ्यो, संस्थागत लगानीकर्ताको सक्रियता बढ्दो

नेपालको पूँजी बजारसँग प्रत्यक्ष सम्बन्ध राख्ने शेयर धितो कर्जा (मार्जिन नेचर लोन) चालु आर्थिक वर्षका पहिलो दुई महिनामा झण्डै ५ अर्ब रुपैयाँले वृद्धि भएको छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकका पछिल्ला तथ्यांक अनुसार साउन र भदौ महिनामा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले ४ अर्ब ९० करोड ७० लाख रुपैयाँ बराबरको थप शेयर धितो कर्जा प्रवाह गरेका छन्।
यससँगै भदौ मसान्तसम्ममा कुल शेयर धितो कर्जा १ खर्ब ४५ अर्ब ६० करोड ९१ लाख रुपैयाँ पुगेको छ।
यो अघिल्लो असार मसान्तको १ खर्ब ४० अर्ब ७० करोड रुपैयाँ भन्दा ३.५ प्रतिशतले वृद्धि हो।

गत वर्षको यही अवधिमा शेयर धितो कर्जा वृद्धि दर १०.७ प्रतिशत पुगेको थियो।
यस वर्ष वृद्धिदर केही सुस्त देखिए पनि बैंकहरूको लगानी योग्य रकम बढ्नु, ब्याजदर घट्नु र संस्थागत लगानीकर्ताको बजार प्रवेश का कारण आगामी महिनाहरूमा थप विस्तारको सम्भावना देखिएको छ।
विशेषगरी बैंकिङ प्रणालीमा तरलता प्रशस्त भएकाले पूँजी बजारतर्फ कर्जा प्रवाहको गति निरन्तर बढ्ने अनुमान गरिएको छ।

राष्ट्र बैंकको विवरण अनुसार हालको अवधिमा ठूला आकारका शेयर धितो कर्जा लिनेहरू बढेका छन् भने सानो कर्जा लिनेहरूको संख्या घटेको छ।
विशेषगरी १ करोड रुपैयाँभन्दा माथिको कर्जा ३.४ प्रतिशतले बढेर १ खर्ब २ अर्ब ३२ करोड रुपैयाँ पुगेको छ, जुन अघिल्लो असारको तुलनामा ३ अर्ब ३९ करोड ६१ लाख रुपैयाँले बढी हो।
गत असारसम्म यो रकम ९८ अर्ब ९२ करोड रुपैयाँ थियो।
त्यस्तै ५० लाखदेखि १ करोड रुपैयाँसम्मको कर्जा ११.७ प्रतिशतले बढेर १७ अर्ब ९० करोड रुपैयाँ पुगेको छ।
यो श्रेणीमा पछिल्ला दुई महिनामा १ अर्ब ८७ करोड रुपैयाँ बराबरको थप कर्जा विस्तार भएको छ।

विपरीत रूपमा, २५ लाखदेखि ५० लाख रुपैयाँसम्मको शेयर धितो कर्जा १.७ प्रतिशतले घटेर १७ अर्ब २६ करोड रुपैयाँमा सीमित भएको छ।
त्यस्तै, २५ लाख रुपैयाँसम्मको कर्जा ०.८ प्रतिशतले घटेर ८ अर्ब ११ करोड रुपैयाँमा खुम्चिएको छ।
यो तथ्याङ्कले देखाउँछ कि साना लगानीकर्ताभन्दा ठूला तथा संस्थागत लगानीकर्ताको बजार उपस्थितिमा वृद्धि भइरहेको छ।
साना लगानीकर्ताको सावधानी र ठूला लगानीकर्ताको सक्रियता बजारमा संरचनात्मक परिवर्तनको संकेत मानिएको छ।

साना कर्जा घट्दै जाँदा ठूला कर्जा बढ्नुको अर्थ संस्थागत लगानीकर्ताहरू — जस्तै म्युचुअल फन्ड, इन्स्योरेन्स कम्पनी, र उच्च नेट–वर्थ लगानीकर्ता — ले बजारमा पुनः प्रवेश गरिरहेका छन्।
बैंकहरूले पनि ब्याजदर घटाउँदै लगेका कारण शेयर बजारलाई आकर्षक लगानी विकल्पको रूपमा देख्न थालेका छन्।
यसले मार्जिन कर्जा विस्तारमा प्रत्यक्ष योगदान दिएको छ।
विश्लेषकहरूका अनुसार, “जति ब्याजदर घट्छ र तरलता बढ्छ, त्यति पूँजी बजारमा जोखिम सहने क्षमता बढ्छ।”
त्यसैले बैंकहरूका उच्च निक्षेप र कम कर्जा मागको परिस्थितिले शेयर धितो कर्जा प्रवाहलाई प्राकृतिक रूपमा विस्तार गरिरहेको छ।

तर बजारमा सकारात्मक पक्ष मात्र छैन।
अहिले पनि जेनजी प्रदर्शनपछि देखिएको राजनीतिक अस्थिरता, बाढी–पहिरोले अर्थतन्त्रमा पारेको असर र लगानीकर्ताको मनोवैज्ञानिक भयले बजारमा पूर्ण स्थायित्व आउन सकेको छैन।
यद्यपि, सरकारले पूँजी बजार सुधार कार्यदलका सिफारिसहरू कार्यान्वयन गर्ने प्रक्रियामा रहेकोले लगानीकर्तामा आगामी महिनाहरूमा सुधारको अपेक्षा रहेको पाइन्छ।

हाल बैंकहरूमा लगानी योग्य रकम प्रशस्त रहेको र कर्जा ब्याजदर निरन्तर घट्दै गएको अवस्था छ।
यो प्रवृत्तिले शेयर बजारमा प्रवेश गर्न लगानीकर्तालाई उत्साहित बनाएको छ।
ब्याजदर घट्दा बैंक निक्षेप आकर्षण घट्ने र वैकल्पिक रूपमा शेयर बजार रोज्ने प्रवृत्ति बढ्ने हुँदा मार्जिन प्रकृतिका कर्जामा वृद्धि हुनु स्वाभाविक हो।
विशेषज्ञहरू भन्छन्, “अबको बजार सुधार मौद्रिक नीतिले होइन, लगानीकर्ताको आत्मविश्वासले निर्धारण गर्छ।”

चालु आर्थिक वर्षका पहिलो दुई महिनामा शेयर धितो कर्जा वृद्धि दर मध्यम भए पनि संरचनागत परिवर्तन सकारात्मक देखिएको छ।
सानो लगानीकर्ताको सहभागिता घट्दै गए पनि ठूला संस्थागत लगानीकर्ताको प्रवेशले बजारमा स्थायित्व र गहिराइ ल्याउन सहयोग पुर्‍याइरहेको छ।
राजनीतिक स्थायित्व, लगानी–अनुकूल नीति र ब्याजदरको घट्दो प्रवृत्तिले साथ दिँदा आगामी महिनामा मार्जिन कर्जा र बजार कारोबार दुबैमा सुधार आउने अपेक्षा गर्न सकिन्छ।