तरकारीको मूल्य १२.७ प्रतिशतले घट्दा पनि दाल र तेलमा दोहोरो अंकको वृद्धि

काठमाडौं, असोज २९, २०८२ | NepseTrading आर्थिक डेस्क —
भदौ महिनामा उपभोक्ताहरूले तरकारी खरिद गर्दा राहत महसुस गरे पनि अन्य खाद्य वस्तुहरूमा महँगो जीवनशैली अझै कायम छ।
नेपाल राष्ट्र बैंकले प्रकाशित गरेको National Consumer Price Index (NCPI) अनुसार तरकारीको मूल्य १२.७ प्रतिशतले घटेको छ, तर दाल र दलहनमा १०.८ प्रतिशत तथा घिउ–तेलमा ११ प्रतिशत वृद्धि देखिएको छ।
यसले देखाउँछ कि खाद्य बजारमा मूल्य स्थिरता आंशिक रूपमा मात्र आएको छ — केही वस्तु सस्ता भए पनि आयातमा निर्भर वस्तुहरू अझै महँगा छन्।

तरकारीको मूल्य घट्नु पछाडिको मुख्य कारण मौसमी उत्पादन वृद्धि र आपूर्तिको सहजता हो।
भदौ महिनामा देशका विभिन्न तराई र पहाडी जिल्लामा पर्याप्त वर्षा र उत्पादन भएकोले बजारमा तरकारीको मात्रा बढेको थियो।
नेपाल राष्ट्र बैंकका तथ्यांक अनुसार भदौमा तरकारी समूहको सूचकांक १०८.११ अंकमा झरेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको तुलनामा १२.७ प्रतिशत कम हो।
तर, उपभोक्ताहरूका अनुसार यो राहत अस्थायी हुन सक्छ किनभने चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा पुनः मूल्य बढ्ने सम्भावना रहन्छ।

खाद्य मुद्रास्फीति घट्ने क्रममा पनि दाल र दलहनमा दोहोरो अंकको वृद्धि अर्थशास्त्रीहरूको चिन्ताको विषय बनेको छ।
यो समूहमा १०.८ प्रतिशत वार्षिक वृद्धि भएको छ, जसको प्रमुख कारण भारतीय बजारमा मूल्यवृद्धि र कमजोर आपूर्ति हो।
नेपालको दलहन बजार भारतमा निर्भर छ, र भारतमा वर्षा कमी र उत्पादन घटेकाले मूल्य सिधै नेपालमा स्थानान्तरित भएको छ।
थोक बजारमा दालको मूल्य लगातार बढ्दै जाँदा खुद्रा बजारमा उपभोक्ताको खर्च अझै बढेको देखिन्छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकको तथ्यांक अनुसार घिउ र तेल समूहको सूचकांक ११३.०५ अंकमा पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको सोही अवधिको तुलनामा ११.०९ प्रतिशतले वृद्धि हो।
विशेषगरी आयातित खाने तेल (सूर्यमुखी, तोरी, र सोयाबिन तेल) को मूल्य अन्तर्राष्ट्रिय बजारमै बढेको हुँदा यसको असर नेपालमा पनि परेको हो।
त्यसमा चाडपर्वको समयमा तेलजन्य उत्पादनको माग उच्च हुने भएकाले मूल्य वृद्धि अझ बलियो बनेको विश्लेषण गरिएको छ।

त्यसैगरी दूध उत्पादन र अण्डा समूहमा पनि २.७ प्रतिशतको वृद्धि भएको छ।
पशु आहार र चारा मूल्य बढ्दा दुग्ध उत्पादन लागत बढेको छ, जसले बजारमा मूल्यवृद्धि निम्त्याएको हो।
त्यस्तै फलफूलमा १.१ प्रतिशत घटावट, र मसलामा ६.३ प्रतिशत गिरावट आएको छ, जसले खाना पकाउने सामग्रीमा केही राहत दिएको छ।
तर चामल, गहुँ र अन्नजन्य वस्तुहरू अझै महँगा छन् — ९.३४ प्रतिशतको वार्षिक वृद्धि सहित — जसले आधारभूत खाद्य लागतलाई उच्च राखेको छ।

अर्थशास्त्रीहरूका अनुसार नेपालको खाद्य मूल्य संरचना अझै पनि “आयातमा आधारित” छ।
भारतमा हुने साना नीतिगत परिवर्तन, उत्पादन संकट, वा निर्यात नियन्त्रणले नेपालमा मूल्यमा तुरुन्त प्रभाव पार्ने गर्छ।
हालै भारतीय बजारमा दाल र तेलमा बढ्दो मूल्यका कारण नेपालको खुद्रा बजारमा त्यसको प्रत्यक्ष असर परेको छ।
नेपालले खाने तेल र दालजस्ता वस्तुहरूको ८० प्रतिशतभन्दा बढी भारत र अन्य देशबाट आयात गर्ने गरेकोले आयातित मुद्रास्फीति (imported inflation) को जोखिम उच्च छ।

भदौ महिनामा सामान्य उपभोक्ताले तरकारीमा राहत, तर दाल, तेल र अन्नमा महँगो खर्चको अनुभव गरेका छन्।
काठमाडौँका उपभोक्ताहरूले औसत रूपमा एक महिनामा दैनिक खर्च घटेको महसुस गरे पनि स्थायी राहतको अपेक्षा गर्न नसकिने बताइरहेका छन्।
चाडपर्व सुरु भएपछि माग बढ्ने र आपूर्तिमा दबाब आउने भएकाले मूल्य फेरि बढ्ने सम्भावना रहन्छ।
त्यसैले यो घटावट अल्पकालीन राहत मात्र हो, दीर्घकालीन समाधानका लागि उत्पादन वृद्धि र आयात नीति दुवै सुदृढ गर्नुपर्ने अर्थशास्त्रीहरूको सुझाव छ।

समग्र रूपमा हेर्दा, भदौ महिनामा खाद्य वस्तुहरूमा मूल्य स्थिरता देखिए पनि मुख्य वस्तुहरू जस्तै दाल, तेल, चामल र अन्न अझै पनि उपभोक्ताका लागि महँगा छन्।
तरकारी, फलफूल र मसलामा आएको घटावटले केही सन्तुलन कायम गरेको भए पनि आयातमा निर्भरता र अन्तर्राष्ट्रिय बजार उतारचढावले नेपालमा मूल्य स्थायित्वको चुनौती कायम छ।
निकट भविष्यमा तेल, दाल र अन्नजन्य वस्तुहरूको मूल्य नियन्त्रण नगरेसम्म उपभोक्ताको कुल खाद्य खर्चमा ठूला सुधारका सम्भावना न्यून देखिन्छ।