नेपालको आर्थिक वृद्धिदर सुधार: कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (GDP) र प्रतिव्यक्ति आयमा वृद्धि

काठमाडौं, नेपाल — नेपाल सरकारद्वारा सार्वजनिक आर्थिक तथ्यांकअनुसार, आर्थिक वर्ष २०८०/८१ (2023/24) मा नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (GDP) ५७ खर्ब नाघेको छ भने प्रतिव्यक्ति कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (Per Capita GDP) पनि ऐतिहासिक रूपमा उच्च विन्दुमा पुगेको छ।

GDP मा सुधार, आर्थिक वृद्धिदर ३.८७%

आर्थिक वर्ष २०८०/८१ मा नेपालको कुल GDP रु. ५७०४८४ करोड (५७.०५ खर्ब) पुगेको छ, जुन अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०७९/८० (2022/23) को रु. ५३४८५२.८ करोड (५३.४९ खर्ब) भन्दा ६.६% बढी हो।

त्यस्तै, नेपालको आर्थिक वृद्धिदर (Economic Growth Rate) पनि ३.८७% मा पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको १.९५% भन्दा दोब्बर छ। तथापि, यो वृद्धिदर अझै पनि सन् २०२१/२२ को ५.६३% भन्दा कम रहेको छ।

प्रतिव्यक्ति कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (Per Capita GDP) मा वृद्धि

नेपालको प्रतिव्यक्ति GDP सन् २०२३/२४ मा १४३३.९३ अमेरिकी डलर पुगेको छ, जुन अघिल्लो वर्षको १३८८.७ अमेरिकी डलर भन्दा ३.२६% वृद्धि भएको देखिन्छ।

प्रतिव्यक्ति आयको वृद्धिले नेपालमा जीवनस्तर सुधारको संकेत गरे पनि दक्षिण एशियाली मुलुकहरूसँग तुलना गर्दा अझै निकै पछाडि रहेको देखिन्छ। भारतको प्रतिव्यक्ति आय हालैको तथ्यांकअनुसार २६०० डलरभन्दा माथि रहेको छ भने बंगलादेशको पनि २५०० डलर पार गरिसकेको छ।

GDP र Per Capita GDP वृद्धिका कारणहरू

विश्लेषकहरूका अनुसार, यो वृद्धिको पछाडि निम्न कारणहरू प्रमुख छन्:
✅ पर्यटन उद्योगमा सुधार: कोभिड-१९ महामारीपछि नेपालमा पर्यटन क्षेत्र सुधार हुँदै गएको छ, जसले अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पार्दै आएको छ।
✅ विदेशी मुद्रा आप्रवाह (रेमिट्यान्स): वैदेशिक रोजगारबाट आउने रेमिट्यान्सले उपभोग वृद्धि गर्न मद्दत गरेको छ।
✅ पूर्वाधार विकास: सडक, जलविद्युत्, तथा डिजिटल पूर्वाधारमा भएको लगानीले GDP वृद्धिमा योगदान पुर्याएको छ।
✅ कृषि उत्पादन वृद्धि: आधुनिक कृषि प्रविधिको प्रयोग तथा जलवायु अनुकूलन कार्यक्रमहरूका कारण कृषि उत्पादन बढेको छ।

आर्थिक चुनौतीहरू कायमै

यद्यपि GDP तथा प्रतिव्यक्ति आयमा सुधार देखिए पनि, नेपालले केही ठूला आर्थिक चुनौतीहरूसँग जुझ्नुपरिरहेको छ:
📉 व्यापार घाटा: नेपालमा आयात अत्यधिक छ भने निर्यात कमजोर छ, जसले अर्थतन्त्रमा ठूलो प्रभाव पारिरहेको छ।
📉 रोजगारीको अवसर अभाव: युवा जनशक्ति विदेशी रोजगारीतर्फ आकर्षित भइरहेको छ, जसले दीर्घकालीन अर्थतन्त्रमा नकारात्मक असर पार्न सक्छ।
📉 मुद्रास्फीति (Inflation): महँगी बढ्दा जनताको क्रयशक्ति कमजोर हुँदै गएको छ।

नेपालको आगामी आर्थिक बाटो

नेपालले आफ्नो आर्थिक वृद्धिदरलाई तीव्र बनाउनका लागि निर्यात वृद्धि, स्वदेशी उत्पादन प्रवर्द्धन, तथा लगानीमैत्री नीति ल्याउनुपर्ने विश्लेषकहरूको सुझाव छ। विशेष गरी, पर्यटन, जलविद्युत्, तथा सूचना प्रविधि क्षेत्रलाई थप प्रवर्द्धन गर्न सकेमा दीर्घकालीन आर्थिक समृद्धि हासिल गर्न सकिने देखिन्छ।